ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2024-25 'ਚ ਨੋਟ ਛਪਾਈ ਦੀ ਲਾਗਤ 25 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧ ਕੇ 6,372.8 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ: RBI ਰਿਪੋਰਟ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2024-25 ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਛਪਾਈ 'ਤੇ ਖਰਚ ਸਾਲਾਨਾ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਲਗਭਗ 25 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧ ਕੇ 6,372.8 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਿਆ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2023-24 ਵਿੱਚ ਇਹ 5,101.4 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ।

ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਵੱਲੋਂ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ 2024-25 ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2024-25 ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਛੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਤੇ 5.6 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "2024-25 ਦੌਰਾਨ, 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 86 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਮੁੱਲ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਮੂਲੀ ਘਟਿਆ ਹੈ।" ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਵਿੱਚ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 40.9 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 10 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 16.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਿਆ।

ਘੱਟ ਮੁੱਲ ਵਾਲੇ ਨੋਟ (10 ਰੁਪਏ, 20 ਰੁਪਏ ਅਤੇ 50 ਰੁਪਏ) ਕੁੱਲ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਨੋਟਾਂ ਦਾ 31.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਨ। ਮਈ 2023 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚੋਂ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਘੋਸ਼ਣਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ 3.56 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚੋਂ, 31 ਮਾਰਚ 2025 ਤੱਕ 98.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ।

ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2024-25 ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 9.6 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਤੇ 3.6 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2024-25 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਈ-ਰੁਪਏ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਿੱਚ 334 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ।

ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਮੁਦਰਾ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕ ਨੋਟ, ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਡਿਜੀਟਲ ਕਰੰਸੀ (CBDC) ਅਤੇ ਸਿੱਕੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਵੇਲੇ, 2 ਰੁਪਏ, 5 ਰੁਪਏ, 10 ਰੁਪਏ, 20 ਰੁਪਏ, 50 ਰੁਪਏ, 100 ਰੁਪਏ, 200 ਰੁਪਏ, 500 ਰੁਪਏ ਅਤੇ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਹਨ।ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਹੁਣ 2 ਰੁਪਏ, 5 ਰੁਪਏ ਅਤੇ 2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਨਹੀਂ ਛਾਪ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ, 50 ਪੈਸੇ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਅਤੇ 1 ਰੁਪਏ, 2 ਰੁਪਏ, 5 ਰੁਪਏ, 10 ਰੁਪਏ ਅਤੇ 20 ਰੁਪਏ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।

ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਬਾਰੇ, ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 2024-25 ਦੌਰਾਨ ਬੈਂਕਿੰਗ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੁੱਲ ਨਕਲੀ ਭਾਰਤੀ ਕਰੰਸੀ ਨੋਟਾਂ (FICN) ਵਿੱਚੋਂ 4.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਫੜੇ ਗਏ ਸਨ।

ਆਰਬੀਆਈ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਬੈਂਕ ਨੋਟਾਂ ਲਈ ਨਵੀਆਂ/ਉੱਨਤ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਰੋਤਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਛਪਾਈ ਦੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀਕਰਨ 'ਤੇ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, "ਲਗਾਤਾਰ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ, ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਛਾਪਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਕੱਚੇ ਮਾਲ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੈਂਕ ਨੋਟ ਕਾਗਜ਼, ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਿਆਹੀ (ਆਫਸੈੱਟ, ਨੰਬਰਿੰਗ, ਇੰਟੈਗਲੀਓ ਅਤੇ ਰੰਗ ਬਦਲਣ ਵਾਲੀ ਇੰਟੈਗਲੀਓ ਸਿਆਹੀ) ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰੀਆਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੁਣ ਘਰੇਲੂ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖਰੀਦੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।"

#RBIReport #CurrencyPrintingCost #FiscalYear2024 #IndianEconomy #NotePrinting #FinancialNews #EconomicUpdate #CurrencyCost #IndiaFinance #RBI