26
July
2024
ਵਿਸ਼ਵ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦਿਵਸ 28 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ 'ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ, ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਅਤੇ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੀ 2017 ਗਲੋਬਲ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਵਿਆਪਕ ਗਲੋਬਲ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੈ। 28 ਜੁਲਾਈ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਇਸ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਬਾਰਚ ਬਲਮਬਰਗ ਦਾ ਜਨਮ ਵਾਲਾ ਦਿਨ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਬੀ ਵਾਇਰਸ (HBV) ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਵਾਇਰਸ ਲਈ ਇੱਕ ਡਾਇਗਨੌਸਟਿਕ ਟੈਸਟ ਅਤੇ ਵੈਕਸੀਨ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਿਸ਼ਵ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦਿਵਸ ਹਰ 5 ਸਾਲ 28 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ_ ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਹਰ 30 ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਾਨੂੰ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ, ਨਿਦਾਨ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਵਾਇਰਸ ਦੀਆਂ 5 ਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ - ਏ, ਬੀ, ਸੀ, ਡੀ ਅਤੇ ਈ। ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਬੀ ਅਤੇ ਸੀ ਇਕੱਠੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਸੰਕਰਮਣ ਹਨ ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹਰ ਸਾਲ 1.3 ਮਿਲੀਅਨ ਮੌਤਾਂ ਅਤੇ 2.2 ਮਿਲੀਅਨ ਨਵੇਂ ਸੰਕਰਮਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਨਿਦਾਨ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਸੁਧਰੇ ਹੋਏ ਉਪਕਰਨਾਂ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਟੈਸਟਿੰਗ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਕਵਰੇਜ ਦਰਾਂ ਸਥਿਰ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਹਾਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਲਈ ਕਾਰਵਾਈ ਤੇਜ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ 2030 ਤੱਕ WHO ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਖਾਤਮੇ ਦੇ ਟੀਚੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਾ ਅਜੇ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦਿਵਸ ਹਰ ਸਾਲ 28 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਇੱਕ ਜਿਗਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਰੋਗ ਹੈ। ਲੀਵਰ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਹੈ, ਜੋ ਖੂਨ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭੋਜਨ ਦੇ ਪਾਚਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਲਾਗ ਕਾਰਨ ਜਿਗਰ ਸੁੱਜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਲੀਵਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਘਾਤਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਆਮ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਕੇ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਓ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾ ਸਕੋ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਕੀ ਹੈ? ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਲੱਛਣ।
ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਕੀ ਹੈ?
ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਇੱਕ ਜਿਗਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਲਾਗ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਜਿਗਰ ਵਿੱਚ ਸੋਜ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਇੱਕ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹਰ ਸਾਲ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵੈਕਸੀਨ ਦੇ ਕੇ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੇ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ_
ਵਾਇਰਸ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਏ, ਬੀ, ਸੀ, ਡੀ, ਈ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪੰਜ ਕਿਸਮਾਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹਨ। ਵਰਲਡ ਹੈਲਥ ਆਰਗੇਨਾਈਜੇਸ਼ਨ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 1.4 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਏ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ। ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੰਭੀਰ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਵਿੱਚ ਜਿਗਰ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਸੋਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਲੱਛਣ 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਲਾਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਿਮਾਰੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਠੀਕ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਤੀਬਰ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਏ ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਲਾਗ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਕ੍ਰੋਨਿਕ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਐਚਈਵੀ ਦੀ ਲਾਗ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲਿਵਰ ਕੈਂਸਰ ਅਤੇ ਲੀਵਰ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ ਮਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਤਾਜ਼ਾ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 40 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਬੀ ਨਾਲ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਛੇ ਤੋਂ 12 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਸੀ ਨਾਲ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹਨ। HEV ਐਚ ਈਵੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਨ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ ਐਚ ਏ ਵੀ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਆਮ ਹੈ।
ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੇ ਕਾਰਨ:-
ਵਾਇਰਸ ਦੀ ਲਾਗ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਏ ਦੂਸ਼ਿਤ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਦੂਸ਼ਿਤ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੇਵਨ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਬੀ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਖੂਨ ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਵੀਰਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਕਾਰਨ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਖੂਨ ਅਤੇ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਟੀਕਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਸੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ HDV ਐਚ ਡੀ ਵੀ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਡੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਜੋ ਲੋਕ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ HBV ਐਚ ਬੀ ਵੀ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹਨ ਉਹ ਵੀ ਇਸ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਥਿਤੀ ਉਦੋਂ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ HDV ਅਤੇ HBV ਦੋਵੇਂ ਵਾਇਰਸ ਇੱਕੋ ਮਰੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕਠੇ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਈ HEV ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦਾ ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਕਾਰਨ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਨਾਲ ਵੀ ਲੀਵਰ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ 'ਚ ਸੋਜ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਨਾਲ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਸਾਡੇ ਲੀਵਰ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਚ ਵੀ ਘੁੰਮਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਹਨ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਦੇ ਲੱਛਣ?
ਹਰ ਸਮੇਂ ਥਕਾਵਟ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ,ਚਮੜੀ ਦਾ ਪੀਲਾ ਰੰਗ, ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਪੀਲਾ ਹੋਣਾ, ਕੋਈ ਭੁੱਖ ਨਾ ਲੱਗਣਾ ਜਾਂ ਘੱਟ ਭੁੱਖ, ਉਲਟੀਆਂ ਜਾਂ ਮਤਲੀ, ਪੇਟ ਦਰਦ ਅਤੇ ਫੁੱਲਣਾ, ਸਿਰ ਦਰਦ ਅਤੇ ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ, ਅਚਾਨਕ ਭਾਰ ਘਟਣਾ, ਪੀਲੀਆ ਜਾਂ ਬੁਖਾਰ ਜੋ ਕਈ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
(*ਲੈਕਚਰਾਰ ਲਲਿਤ ਗੁਪਤਾ *
*ਮੰਡੀ ਅਹਿਮਦਗੜ।*
*9781590500*)
